تصویری که سینمای ایران از دانشجو در طول تمامی سال‌های پس از انقلاب ارائه کرده، تصویری است با کنش‌های اجتماعی و سیاسی در جامعه.
زندگی دانشجویان همواره با برخی مسائل سیاسی کشور درهم آمیخته می‌شود و حاصل آن موضوع‌هایی می‌شود که بیشتر رنگ شرایط روز را به خود می‌گیرند. سینمای ایران در میانه‌های دهه ۷۰ که وارد فضای باز سیاسی دوران اصلاحات می‌شود، بیشتر درگیر موضوع‌های دانشجویی به عنوان قشر معترض و روشنفکر پرداخته است. در این‌جا نگاهی به برخی از آثار سینمای ایران با محوریت دانشجویان در روز دانشجو داشته‌ایم.
اعتراض
جرقه اولیه ساخت فیلم در دوران پس از دوم خرداد با فیلم‌هایی ساختارشکن که بر محوریت خواسته‌های جوانان می‌چرخید با فیلم «اعتراض» ساخته مسعود کیمیایی زده شد. کیمیایی در فیلم «اعتراض»، بخشی از داستانش را با نگاهی به مسائل کوی دانشگاه پیش می‌برد. «رضا» و «لادن» با بازی محمدرضا فروتن و میترا حجار در نقش دانشجویان معترض و زخم خورده؛ نماد اعتراض، عشق و از خودگذشتگی بودند. هم چنین شخصیت «یوسف» با بازی پولاد کیمیایی در جریان تظاهرات دانشجویی بر اثر ضرباتی که به سرش وارد آمده دچار اختلال روانی شده است.
متولد ماه مهر
«متولد ماه مهر» به کارگردانی احمدرضا درویش یکی از آثاری است که می‌توان آن را اثری پیشرو در عرصه‌ی اجتماعی دانست. فیلم ماجرای عشق و علاقه‌ی دو جوان، دانیال با بازی محمدرضا فروتن و مهتاب با بازی میترا حجار را روایت می‌کند که علاوه بر فاصله‌ی طبقاتی، به‌نوعی فاصله‌ی اعتقادی هم دارند؛ در دانشگاه و به دلیل تفکیک جنسیتی (بحثی که همواره در دولت‌های مختلف درگرفت) و اعتراض برخی دانشجویان به عدم رعایت شئونات، درگیری ایجاد می‌شود و حالا دانیال در هر دو جبهه شرکت کرده است. فیلم در زمان ساخت و اکران جزو آثار مطرح و پرفروش سینمای ایران بود و می‌توان آن را نقطه عطف کارنامه کاری درویش دانست.
نفس عمیق
«نفس عمیق» به کارگردانی پرویز شهبازی فیلم مهمی در تاریخ سینما و حتی جامعه‌ی معاصر ماست. «نفس عمیق» یکی از اولین فیلم‌هایی بود که با دیدی متفاوت به قضایا نگاه کرد. در واقع نفس عمیق برگی را ورق زد و صفحه‌ی تازه‌ای در سینمای ایران گشود. با این فیلم بالاخره نسل جوان خودش را روی پرده‌های سینما دید. «نفس عمیق» یکی از کاراکتر‌های فیلمش با نام کامران را با بازی منصور شهبازی، دانشجو قرار داده است. او زندگی مرفه و خوبی دارد و جزو دانشجویان ممتاز است، اما در مقطعی از زندگی‌اش دچار ناامیدی مطلق شده و لب به غذا نمی‌زند و شب‌ها هم نمی‌خوابد.. دانشجو در فیلم‌های شهبازی به دنبال اعتصاب و میتینگ سیاسی نیست. دانشجو‌های فیلم‌های شهبازی دغدغه معیشت دارند. رنج بی‌پولی و گذر از شرایط سخت جامعه آن‌ها را در شرایطی قرار می‌دهد که یا با جامعه خود قهر می‌کنند یا دست به خودکشی می‌زنند.
نیمه پنهان
تهمینه میلانی در اواخر دهه هفتاد فیلمی را بر مبنای یکی از فیلمنامه‌هایش ساخت که با پرداخت به زندگی دانشجویی در اوایل دهه ۶۰ و موج فعالیت‌های سیاسی در آن باعث شد فیلمسازش مدتی را به‌دلیل ساخت آن در زندان به سر ببرد. موضوع فیلم درباره فرشته با بازی نیکی کریمی است که در سال‌های ۵۸-۵۹ دانشجو بوده، جذب گروه‌های سیاسی چپ می‌شود و به عنوان هوادار فعالیت می‌کند. در این شرایط به محفلی روشنفکرانه راه می‌یابد که گرداننده‌اش سردبیر یک نشریه ادبی به نام روزبه جاوید با بازی محمد نیک بین است. این آشنایی کم‌کم به عشقی نامعلوم می‌انجامد، اما او پی می‌برد که جاوید همسری به نام خانم جاوید دارد. اگرچه فیلم به دلیل شرایط حساس موضوعی‌اش نتوانست اکران موفقی داشته باشد، اما بعد‌ها در شبکه نمایش خانگی با اقبال مخاطبان روبرو شد. فیلم گیشه موفقی نداشت و اولین فیلم میلانی بود که خودش و همسرش محمد نیک‌بین به همراه نیکی کریمی سرمایه اولیه آن را تامین کردند.
قصه‌ها
«قصه ها» آخرین اثر رخشان بنی اعتماد یک جمع بندی از تمام فیلم‌ها و شخصیت‌های فیلم‌های قبلی بنی اعتماد است. «قصه ها» نگاه مطلقا سیاه بنی اعتماد به معضلات اجتماعی است، یعنی جایی که وی هیچ راه فراری برای بیرون رفتن از بحران‌های اجتماعی در اختیار مخاطب قرار نمی‌دهد و انبوهی از شخصیت‌های اجتماعی را در همان منجلاب گرفتار شده شان به حال خود رها می‌کند. حامد با بازی پیمان معادی که دانشجوی ستاره‌دار و اخراجی از یکی از بهترین دانشگاه‌های کشور است، ناامید از پیدا کردن کار، به مسافرکشی روی آورده است. او با ماشینش گاهی در اختیار کمپ است و در این بین، به سارا با بازی باران کوثری علاقه پیدا می‌کند. سارای «خون‌بازی» که با کمک مادرش بالاخره توانسته اعتیادش را ترک کند و در کمپ به دخترانی نظیر خود کمک می‌کندو مبتلا به ایدز است.
عصبانی نیستم
«عصبانی نیستم» را احتمالاً می‌بایست به عنوان بحث برانگیزترین فیلم تاریخ سینمای ایران معرفی نمود. اثری که در سال ۹۲ ساخته شد، اما بلافاصله حتی در همان دوره از جشنواره فیلم فجر از بخش جوایز کنار گذاشته شد و پس از آن نیز بطور کامل توقیف شد و در نهایت «عصبانی نیستم» در سال ۹۷ با ممیزی‌های فراوان به اکران عمومی درآمد. «عصبانی نیستم»؛ داستان دانشجوی ستاره‌داری با نام نوید با بازی نوید محمدزاده است که از دانشگاه اخراج شده و به دنبال پیدا کردن شغلی مناسب جهت راضی کردن پدر دختر مورد علاقه‌اش برای موافقت با ازدواج آنهاست. در این فیلم در کنار خط اصلی قصه، اشاراتی هم نسبت به وعده‌های محمود احمدی‌نژاد در طول سال‌های مدیریتش بر کشور، وضعیت دانشجویان اخراجی و برخی حوادث سیاسی این سال‌ها می‌شود.
